Menopauza – Standardowo menopauza występuje między 45. a 55. rokiem życia kobiety. Średni wiek ostatniej miesiączki w Polsce wynosi około 50–51 lat. Okres okołomenopauzalny zaczyna się około 5 lat przed ostatnią miesiączką. Dochodzi wtedy do stopniowego wygasania funkcji jajników oraz spadku wydzielania hormonów. U niektórych kobiet pierwsze objawy sygnalizujące możliwość zbliżającej się menopauzy występują 5-6 lat wcześniej przed ustaniem krwawienia, u innych jest to okres nawet 10 lat, u jeszcze innych w ogóle niedostrzegalne są objawy premenopauzy. Uważa się, że wcześniejsze wystąpienie menopauzy może być spowodowane np. czynnikami genetycznymi, paleniem papierosów, czy też leczeniem przeciwnowotworowym.
Objawy jakie mogą towarzyszyć temu okresowi to:
* Zmienione miesiączki – długość cyklu może się wydłużyć lub skrócić, krwawienia wydłużone i bardziej obfite. Częściej też pojawiają się krwawienia lub plamienia między miesiączkami.
* Uderzenia gorąca – to nagłe uczucie gorąca na twarzy, szyi, klatce piersiowej, po którym pojawia się obfite pocenie się. Czasem są tak uciążliwe, że potrafią wybudzić ze snu.
* Zmiany nastroju – chwiejność emocjonalna to przede wszystkim wynik spadku estrogenów, ale także konsekwencja innych, wpływających negatywnie na psychikę objawów, które zaburzają dotychczasowy styl życia pacjentek menopauzalnych, prowadząc często do stanów depresyjnych, oraz pogarszają jakość życia.
* Problemy z pęcherzem – spadek poziomu estrogenów zwiększa ryzyko i częstotliwość infekcji układu moczowego, czyli m.in. zapalenia pęcherza; u kobiet w okresie premenopauzy częściej pojawia się także problem nietrzymania moczu.
* Spadek satysfakcji seksualnej – niedobór estrogenów może doprowadzić do zmian w obrębie sromu – atrofii (zaniku), której skutki można zaobserwować jako bolesne współżycie oraz suchość w pochwie.
* Osteoporoza – oszacowano, że osteoporoza, czyli choroba cechująca się zmniejszoną gęstością kości i zwiększonym ryzykiem przypadkowych złamań dotyczy 30% kobiet powyżej 50 roku życia. Jej bezpośrednią przyczyną jest wygaszenie czynności hormonalnej jajników, starzenie się układu szkieletowego oraz niedobory wapnia i witaminy D3.
* Wysoki cholesterol – niższy poziom estrogenów zwiększa stężenie LDL, tzw. złego cholesterolu. Wpływa to na wzrost ryzyka wystąpienia chorób układu sercowo – naczyniowego, w tym choroby wieńcowej u kobiet poniżej 65 rż.
Ten okres życia dotyczy każdej kobiety, aczkolwiek z nieprzyjemnymi, a także poważnie zagrażającymi zdrowiu objawami, pomaga indywidualnie dobrane i prowadzone zapobieganie oraz leczenie
Hormony to biologicznie aktywne substancje chemiczne, które pełnią funkcję regulatorów w organizmie, kontrolując kluczowe procesy, takie jak metabolizm, wzrost, funkcjonowanie układu nerwowego i odpornościowego, gospodarkę energetyczną czy płodność. Ich nadmiar lub niedobór prowadzi do licznych zaburzeń, które mogą znacząco obniżać jakość życia. W diagnostyce i leczeniu problemów hormonalnych kluczową rolę odgrywa analiza poziomu hormonów we krwi, a jednym z najczęściej badanych układów hormonalnych jest tarczyca.
Tarczyca to niewielki gruczoł znajdujący się w przedniej części szyi, który odpowiada za produkcję hormonów regulujących metabolizm. Najważniejsze z nich to tyroksyna (FT4) i trijodotyronina (FT3). Tyroksyna (FT4) to mniej aktywna forma hormonu, która w tkankach obwodowych przekształca się w trijodotyroninę (FT3) – biologicznie aktywny hormon odpowiedzialny za pobudzanie komórek do działania, regulację temperatury ciała, kontrolę tempa przemiany materii oraz funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego i nerwowego. Produkcja tych hormonów jest kontrolowana przez przysadkę mózgową, która wydziela TSH (hormon tyreotropowy). TSH działa jak sygnał sterujący – gdy poziom FT3 i FT4 jest zbyt niski, przysadka zwiększa wydzielanie TSH, pobudzając tarczycę do produkcji większej ilości hormonów. Jeśli natomiast poziom FT3 i FT4 jest za wysoki, przysadka ogranicza wydzielanie TSH, hamując nadmierną aktywność tarczycy.
Zaburzenia pracy tarczycy to jedne z najczęściej diagnozowanych problemów hormonalnych. Niedoczynność tarczycy, spowodowana niedoborem hormonów FT3 i FT4, prowadzi do spowolnienia metabolizmu, uczucia zmęczenia, przyrostu masy ciała, suchości skóry, wypadania włosów oraz problemów z koncentracją. Może być wynikiem choroby Hashimoto – przewlekłego autoimmunologicznego zapalenia tarczycy. Z kolei nadczynność tarczycy, wynikająca z nadmiernej produkcji hormonów, prowadzi do pobudzenia organizmu, nadmiernego pocenia się, kołatania serca, utraty masy ciała i drżenia rąk. Częstą przyczyną jest choroba Gravesa-Basedowa – autoimmunologiczne schorzenie prowadzące do niekontrolowanego pobudzania tarczycy do pracy.
Poza zaburzeniami pracy tarczycy istnieje wiele innych problemów hormonalnych, które wpływają na organizm. Do najczęstszych należą insulinooporność i cukrzyca, wynikające z zaburzonej regulacji poziomu glukozy we krwi. Gdy komórki stają się mniej wrażliwe na insulinę – hormon odpowiedzialny za transport cukru do komórek – organizm zaczyna produkować jej więcej, co prowadzi do przeciążenia trzustki i rozwoju cukrzycy typu 2. Kolejnym częstym zaburzeniem jest zespół policystycznych jajników (PCOS), który dotyczy kobiet i wiąże się z nieregularnymi miesiączkami, nadmiernym owłosieniem, trądzikiem i problemami z płodnością. U mężczyzn z kolei istotnym problemem jest niedobór testosteronu, który może prowadzić do zmniejszenia masy mięśniowej, spadku libido, problemów z nastrojem oraz zmniejszonej odporności organizmu.
Diagnostyka zaburzeń hormonalnych wymaga kompleksowego podejścia. Podstawowym krokiem jest szczegółowy wywiad lekarski, w którym specjalista analizuje objawy, historię chorób pacjenta oraz styl życia. Następnie wykonuje się badania laboratoryjne, które pozwalają określić poziom kluczowych hormonów we krwi. W przypadku tarczycy podstawowe badania obejmują oznaczenie poziomu TSH, FT3 i FT4. W diagnostyce insulinooporności mierzy się poziom insuliny i glukozy na czczo, a także wykonuje test obciążenia glukozą. U kobiet z podejrzeniem PCOS sprawdza się poziom hormonów płciowych – testosteronu, estradiolu i progesteronu. U mężczyzn z objawami hipogonadyzmu bada się poziom testosteronu oraz LH i FSH – hormonów przysadki regulujących funkcjonowanie jąder. W niektórych przypadkach konieczne jest również wykonanie badań obrazowych, takich jak USG tarczycy, jajników, nadnerczy czy rezonans magnetyczny przysadki mózgowej.
Leczenie zaburzeń hormonalnych zależy od ich przyczyny i stopnia zaawansowania. W przypadku niedoczynności tarczycy standardową terapią jest suplementacja lewotyroksyną – syntetycznym odpowiednikiem hormonu FT4, który organizm przekształca w aktywną formę FT3. W nadczynności tarczycy stosuje się tyreostatyki – leki hamujące nadmierną produkcję hormonów, a w cięższych przypadkach konieczne może być leczenie jodem promieniotwórczym lub operacyjne usunięcie tarczycy. Insulinooporność można kontrolować poprzez zmianę diety na niskoglikemiczną i regularną aktywność fizyczną, a w zaawansowanych przypadkach stosuje się metforminę, lek poprawiający wrażliwość na insulinę. W PCOS leczenie obejmuje antykoncepcję hormonalną regulującą cykl miesiączkowy oraz leki obniżające poziom androgenów. W przypadku niedoboru testosteronu u mężczyzn stosuje się terapię zastępczą testosteronem, podawaną w formie zastrzyków, żeli lub plastrów.
Warto pamiętać, że równowaga hormonalna jest kluczowa dla zdrowia, a nieleczone zaburzenia mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak choroby sercowo-naczyniowe, osteoporoza, depresja czy niepłodność. Jeśli zauważysz u siebie objawy sugerujące problemy hormonalne – przewlekłe zmęczenie, wahania masy ciała, zaburzenia koncentracji, problemy skórne, nadmierne owłosienie lub obniżone libido – warto jak najszybciej skonsultować się z endokrynologiem. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie pozwalają uniknąć poważnych powikłań i przywrócić organizmowi prawidłowe funkcjonowanie.
Jeśli masz pytania dotyczące diagnostyki i leczenia zaburzeń hormonalnych lub chcesz umówić się na konsultację ze specjalistą, skontaktuj się z naszym centrum medycznym. Nasi doświadczeni lekarze pomogą Ci odzyskać zdrowie i poprawić samopoczucie.
